انواع سرقت ادبی را بشناسید – معرفی 10 نوع رایج سرقت علمی

سرقت ادبی چیست؟ تا به حال به گوشتان خورده است؟ احتمالا فکر می‌کنید که منظور از آن، دزدیدن نوشته فردی دیگر در حوزه ادبیات است. بله، این حدس درست است اما کامل نیست.

سرقت ادبی به سرقت و دزدیدن محتوایی گفته می‌شود که شخصی دیگر در زمینه‌های مختلف به نگارش درآورده است؛ محتوای افراد فقط به شکل نوشته و مکتوب هم نیست. هرگونه محتوایی از جمله نوشته، فیلم، صوت و… می‌تواند مورد دست‌برد سارقان ادبی قرار بگیرد.

این موضوع در جوامع علمی هم کاربردهای گوناگونی دارد و به شکل‌های مختلف می‌تواند از ارزش یک اثر یا مقاله علمی کم کند. انواع مختلفی از سرقت ادبی (سرقت علمی یا Plagiarism) وجود دارد. در این مقاله از تمام آنها صحبت خواهیم کرد. ضمن اینکه می‌خواهیم روش‌هایی برای کشف سرقت ادبی و خارج‌شدن از اتهام سرقت ادبی هم به شما معرفی کنیم. با ما همراه باشید.

انواع سرقت ادبی و حقیقتی مشترک

همه اشکال سرقت ادبی یک موضوع مرکزی مشترک دارند: کار دیگری را به عنوان کار خود معرفی کردن. راه‌های مختلفی برای ارتکاب به سرقت ادبی وجود داردو همه آنها اشتباه و غیر اخلاقی هستند.

البته این نکته را هم بدانید که گاهی‌اوقات، سرقت ادبی به‌طور غیرعامدانه رخ می‌دهد. اهمیت اصیل‌بودن برخی آثار در بعضی زمینه‌ها بسیار مهم است. مثلا در حوزه مقاله‌نویسی علمی نمی‌توانید از اندیشه‌ها و دستاوردهای دیگران وام بگیرید و آنها را به نام خودتان تمام کنید.

در ژورنال‌های علمی و دانشگاه‌ها به کشف سرقت ادبی اهمیت زیادی داده می‌شود و بعد از اینکه مشخص شد، فردی یکی از انواع سرقت ادبی را انجام داده است، به سرعت محکوم می‌شود و توبیخ‌هایی برای او تعیین می‌گردد. از دست‌رفتن اعتبار و آبروی محقق از بدترین مجازات‌هایی است که سرقت ادبی برایش به‌وجود می‌آورد.

۱- سرقت ادبی مستقیم

سرقت ادبی مستقیم، آشکارترین شکل سرقت ادبی است.  منظور از آن چیست؟ یعنی ایده‌های دیگران را به کار ببندید و آنها را به عنوان ایده خودتان، بدون استناد جا بزنید. حتی اگر چند کلمه را پاک کنید یا تغییر دهید، در صورتی که بیشتر ساختار و کلمات یکسان باشند، باز هم سرقت ادبی مستقیم انجام داده‌اید.

سرقت علمی مستقیم یکی از بدترین انواع سرقت ادبی است زیرا اغلب منجر به اخراج از دانشگاه می‌شود و اگر هم کپی‌رایت یا حقوق مولف را نقض کند، عواقب نامطلوب دیگری در انتظارتان خواهد بود. در سرقت ادبی مستقیم، شما عملا و علنا اقدام به سواستفاده از زحمات فردی دیگر می‌کنید که با فکر و تلاش شخصی خود محتوایی را تولید کرده است.

۲- پرداخت هزینه به شخص دیگر

پرداخت هزینه به دیگران برای تولید محتوا هم از مصادیق سرقت ادبی است. اگر به شخصی برای نوشتن مقاله‌تان پول بدهید، این یک سرقت ادبی است. کلمات درج شده در واقع متعلق به شما نیستند و به سرقت رفته‌اند.

فرقی نمی‌کند که چه کسی اقدام به نوشتن و تولید محتوا برای‌تان کرده است، در هر حال، این کار سرقت ادبی است؛ یعنی حتی اگر کسی که با دریافت هزینه برایتان محتوا تولید کرده، کاملا از در اختیارگذاشتن فکر و تلاش خود با شما رضایت هم داشته باشد باز سرقت ادبی صورت گرفته است.

به‌طور کلی، هرگاه، شخص دیگری در ازای دریافت پول یا به هر دلیل دیگری برای‌تان مقاله یا محتوا در قالب‌های گوناگون تولید کند و شما آن را به نام خود منتشر کنید، درگیر سرقت ادبی شده‌اید.

۳- سرقت ادبی از خود

سرقت ادبی از خود غالبا غیر عمدی است. چند نسخه مختلف از سرقت ادبی از خود وجود دارد؛ جدی‌ترین آن تحویل مقاله ای است که قبلا به کلاسی دیگر ارائه کرده‌اید. از آنجا که شما این مقاله را قبلا تحویل داده‌اید، دیگر کار جدید و اصیلی محسوب نمی‌شود.

سرقت علمی از خود ممکن است حتی هنگامی که شما از ایده‌ها یا عبارات مقالات یا پروژه‌های قبلی‌تان استفاده می‌کنید هم رخ دهد. گاهی‌اوقات، استفاده کردن از عبارات مقالات قبلی و اشاره‌کردن به بخش‌هایی از آن از سوی دانشگاه‌ها و مجلات جایز نیست. باید ببینید که سیاست‌های هر مرکز نشر و پذیرش به چه صورت است و در نگارش مقاله برای‌شان دقت کافی به‌خرج بدهید. این را هم در نظر بگیرید که استفاده از آثار قبلی خود در مقاله و محتوایی تازه دقیقا مانند استفاده‌کردن از آثار دیگران است. پس اگر جا و راه دارد، باید استناددهی و ذکر منبع را در نظر داشته باشید.

۴- نقل قول و بازنویسی بدون ذکر منبع

تا زمانی که استناد به منابع در مقاله‌تان به‌درستی صورت گرفته باشد، مشکلی نیست.  پارافریز مقاله هم به خودی خود سرقت ادبی محسوب نمی‌شود. اما اگر منابع مختلفی را بخوانید، برخی از نکات کلیدی‌شان را بیرون بیاورید و بعد این نکات را بازنویسی کنید، به طوری که انگار ایده‌های خودتان هستند، این نوع بازنویسی، سرقت ادبی به حساب می‌آید. باید تمام ایده‌هایی که از دیگران است و در اثرتان استفاده شده‌اند در بخش منابع ذکر کنید. یعنی لازم است اعلام کنید که ایده‌های دیگران را به نام خودشان قبول دارید و نمی‌خواهید نشان بدهید که ایده‌های آنها برای خودتان است.

سرقت ادبی تصادفی، اغلب ناشی از بازنویسی مقاله بدون ذکر منبع است. اگر به یاد داشته باشید که به درستی منابع خود را استناد کنید، سرقت ادبی به راحتی قابل جلوگیری است.

۵- سرقت ادبی از طریق کپی -پیست کردن

سرقت ادبی از طریق کپی -پیست شبیه به بازنویسی و پارافریز است؛ یعنی زمانی که متون مختلف را کپی- پیست  و آنها را با هم ترکیب می‌کنید تا یک متن جدید ایجاد شود. این نوع سرقت ادبی نیاز به تلاش بیشتری دارد و بیشتر از پارافریز ساده یک منبع زمان می‌برد، اما یک نرم افزار بررسی سرقت ادبی به راحتی قادر به شناسایی این نوع سرقت ادبی خواهد بود. کپی‌-پیست‌کردن هم غیراخلاقی است و هم سریع شما را به دام می‌اندازد.

 ۶- سرقت ادبی موزاییکی

سرقت ادبی موزاییکی هم نوع دیگری از سرقت است که در آن، چنان عبارات و کلمات دیگران را با زبان و لحن خود می‌نویسید که انگار اثر متعلق به خودتان است و ایده‌های آن هم اصالتا برای شما هستند. چنین نوعی از سرقت ادبی هم از نظر اخلاقی بسیار نادرست است. زمانی که از منبعی به جز مغز خود برای تراوش و تولید ایده‌ها کمک می‌گیرید، دیگر ایده‌ها و محتوای تولیدی‌تان اصیل نخواهد بود.

پس این کار هم در دسته انواع سرقت ادبی قرار می‌گیرد. در سرقت ادبی موزاییکی، سارق ادبی آنچنان دست به استفاده از محتوای دیگران در قالبی پنهان در پشت کلمات و عبارات خود می‌زند که احتمال دارد، نویسنده اصلی هم متوجه ماجرای سرقت نشود.  در واقع، در این نوع از سرقت، شما اقدام به تلفیق کارهای دیگران و دستاوردهای خود می‌کنید و مرزهای شناسایی میان واقعیت و تقلب را محو می‌سازید.

۷- سرقت ادبی ناخواسته

گاهی‌اوقات، شما نمی‌دانید که در حال ارتکاب به سرقت ادبی هستید. مثلا ذکر منبع را به‌درستی رعایت نمی‌کنید، از آثار قبلی خود در محتوای‌تان وام می‌گیرید و اشاراتی به آنها نمی‌کنید یا به‌طور ناخودآگاه از اثری دیگر الهام می‌گیرید و نتیجه بسیار شبیه به هم از کار درمی‌آید. در این صورت در دردسری بزرگ خواهید افتاد. یعنی بدون اینکه حتی خودتان هم بدانید دچار مشکلاتی می‌شوید که اصلا به آنها فکر هم نمی‌کردید.

برای همین باید با مصادیق سرقت ادبی کاملا آشنا باشید و نگذارید که چنین چیزی به شکل ناخواسته برای‌تان رخ بدهد. شناخت حساسیت‌های هر دانشگاه و ژورنال تاحد زیادی به شما کمک می‌کند تا از چنین مشکلاتی دور بمانید.

۸- سرقت ادبی قرضی

نام این مورد از انواع سرقت ادبی کمی عجیب است اما به‌فور اتفاق می‌افتد. زمانی که شما پروژه یا محتوای تولیدی شخص دیگری را برای ارائه به نام خود دریافت می‌کنید، در حال ارتکاب به سرقت ادبی قرضی هستید.

معمولا دانشجویان برای پیش‌برد پروژه‌های دانشجویی‌شان از این سبک سرقت‌های ادبی انجام می‌دهند. اما در موقعیت‌های جدی‌تر مانند چاپ مقاله در ژورنال‌های داخلی و خارجی چنین کاری اصلا امکان‌پذیر نخواهد بود و سریع به عنوان سارق ادبی شناسایی خواهید شد. ضمن اینکه هیچ‌کس هم حاضر نمی‌شود که به شما مقاله خود را برای انتشار در پلت‌فرمی مهم قرض بدهد. می‌شود؟

۹- سرقت ادبی در همکاری

برخی از پروژه‌ها و مقالات به‌طور گروهی تولید می‌شوند و چندنفر در پیش‌بردشان دخالت و اثرگذاری دارند. اما یکی از اعضای گروه با حذف نام دیگران، کار نهایی را به نام خود اعلام می‌کند. چنین رفتار و رویکردی هم در تولید محتوا نوعی سرقت ادبی به شمار می‌رود.

این سرقت ادبی هم غیراخلاقی و هم به‌شدت ناجوانمردانه است. در کارهای گروهی، هیچ‌گاه فقط یک فرد نقش ندارد. پس ادعایی که ممکن است سارق ادبی در همکاری داشته باشد و بگوید که همه کارها یا بیشتر امور را خودش پیش برده اصلا قابل‌قبول نیست و سرقتش را توجیه نمی‌کند.

۱۰- سرقت ادبی چارچوبی

این مورد از سرقت ادبی بسیار پیچیده است و شاید به زعم شما اصلا دزدی محسوب نشود، اما می‌شود. سرقت ادبی چارچوبی یعنی یک نفر از چارچوب و ساختار عینی مقاله و اثری دیگر برای ارائه کار خود بهره ببرد. درست است که اطلاعات و محتوای درونی چارچوب متفاوت است اما کماکان کارکردن در بستری که دیگری قبلا فراهم کرده و استفاده از آن برای پیاده‌سازی و ارزیابی ایده‌های شخصی از مصادیق سرقت ادبی است.

بررسی سرقت ادبی

سرقت ادبی جرم علمی جدی و مهمی است. بیشتر دانشگاه‌ها از نرم افزارهایی استفاده می‌کنند که با آن، سرقت قابل شناسایی می‌شود. اگر در مقاله شما متوجه سرقت علمی شوند، احتمالا برایتان صفر رد می کنند و متعاقبا محاکمه انضباطی خواهید شد. اما تا زمانی که انواع سرقت ادبی را در نظر داشته باشید، به‌راحتی از اتهام رها می‌شوید.

نرم‌افزارهای مختلفی برای بررسی سرقت ادبی وجود دارند که آشنایی با آنها برای‌تان ضروری است. فرقی نمی‌کند که نویسنده یک اثر هستید و قصد ارسال مقاله به ژورنال‌های داخلی و خارجی دارید یا می‌خواهید از صحت دست‌اول‌ بودن اطلاعات موجود در یک مقاله اطمینان حاصل کنید. در هر صورت، باید با نرم‌افزارهای موثر در این حوزه آشنا باشید و ضمنا بتوانید از بهترین‌ها برای شناسایی سرقت ادبی استفاده کنید.

زمانی که مقاله یا محتوایی را به نرم‌افزارهای شناسایی سرقت ادبی وارد می‌کنید، آنها با جست‌وجود در پایگاه داده‌ای خود شروع به مقایسه محتوا با مقالات و محتواهای دیگر می‌کنند. هرگونه شباهتی می‌تواند دال بر وجود سرقت ادبی در مقاله‌تان باشد.

پس نرم‌افزار با مقایسه و بررسی‌ها، موارد مشابه با مقالات و محتوای‌تان را شناسایی و به شما گزارش‌هایی در این خصوص اعلام می‌کند. هرچقدر که کیفیت نرم‌افزار در طراحی بالاتر باشد، بهتر می‌تواند بخش‌های مشکوک یک مقاله از نظر وجود سرقت ادبی در آن را شناسایی کند. بنابراین، باید به سراغ معروف‌ترین و کاربردی‌ترین گزینه‌ها بروید تا مقاله و محتوای موردنظرتان را با خیال راحت بررسی کنید.

نرم‌افزار آیتنتیکیت (iThenticate)

یکی از بهترین نرم‌افزارهایی که در حوزه شناسایی سرقت ادبی وجود دارد، نرم‌افزار آیتنتیکیت است. این برنامه کاربردی دارای پایگاه داده‌ای کاملا قوی است و در آن، مقالات متعدد و معتبری وجود دارند که در ژورنال‌های معروف به چاپ رسیده‌اند.

این نرم‌افزار می‌تواند در حالت آنلاین هم فعالیت کند و با جست‌وجو میان منابعی که در سطح اینترنت وجود دارد، به‌دقت و با اطمینان به شما اعلام ‌کند که کدام بخش‌های مقاله و محتوای‌تان تکراری است.

از آنجا که امکان دارد اتهام سرقت ادبی به‌طور ناخواسته به شما وارد شود، خوب است که قبل از ارسال مقاله خود به یک ژورنال معتبر، با کمک نرم‌افزاری مانند آیتنتیکیت اقدام به بررسی سرقت ادبی در آن کنید. زمانی که متن‌تان از سوی این برنامه بررسی می‌شود، امکان تغییر بخش‌های مشکوک پیش می‌آید.

استفاده از نرم‌افزار مذکور نیاز به صرف هزینه دارد. البته هزینه‌ای که باید بپردازید، چندان اندک هم نیست. با وجود مشکلات پرداخت ارزی که برای ما ایرانی‌ها وجود دارد، هزینه و دسترسی به امکاناتی نظیر نرم‌افزار آیتنتیکیت هم دشوارتر خواهد بود. راه ایدئالی که می‌تواند استفاده از خدمات بررسی سرقت ادبی را ساده کند، کمک‌گرفتن از موسساتی مانند رایت می است.

رایت می در زمینه ترجمه و ویرایش خدمات بسیار متنوعی ارائه می‌کند. یکی از این خدمات، استفاده از نرم‌افزار آیتنتیکیت است. دست‌یابی به این نرم‌افزار و هزینه استفاده از آن، در صورت مراجعه به رایت می برایتان بسیار ساده‌تر از حالتی خواهد بود که قرار است، خودتان به تنهایی به سراغ این کار بروید.

رایت می دارای کارشناسان باتجربه‌ای است که کار با این نرم‌افزار را هم به‌خوبی می‌دانند و در نتیجه راحت‌تر و سریع‌تر می‌توانند شما را در جهت شناسایی بخش‌های مشکوک مقاله‌تان یاری بدهند.

خدمات بازنویسی و پارافریز

بعد از آنکه بخش‌های مشکوک از یک نوشته و مقاله را به‌کمک نرم‌افزارهایی مانند آیتنتیکیت شناسایی کردید، باید به سراغ مرحله بعدی کار بروید.

مرحله بعدی چیست؟ مرحله بعدی شامل پارافریزکردن و بازنویسی متن به منظور رفع سرقت ادبی یا پلاجیاریسم می‌شود. برای اینکه دیگر متهم به سرقت ادبی نشوید، بعد از اینکه بخش‌های مشکوک اثرتان از سوی نرم‌افزارها مشخص می‌شود، لازم است به سراغ بازنویسی و اصطلاحا پارافریزکردن بخش‌های دیگر کار بروید. با نوشتن دوباره بخش‌های مشکوک به زبانی دیگر و اصلاح منابع و ارجاعاتی که احتمالا به‌درستی در مقاله گنجانده نشده‌اند، اثرتان پاک و بی‌شبهه می‌شود.

البته بازنویسی و پارافریز خصوصا به زبان انگلیسی هنر و دانشی می‌خواهد که نیاز به تجربه و تخصص دارد. در رایت می این خدمات هم ارائه می‌شوند و به‌سادگی می‌توانید به این مجموعه در زمینه بازنویسی و پارافریز اعتماد کنید.

در آخر

رایت می از آن موسساتی است که در مدت حضور خود در دنیای ترجمه و ویرایش توانسته افراد متعددی را در حوزه‌های مختلف راضی نگه دارد.

وجود نیروهای کاربلد و متخصص که در چارچوب و با مدیریتی درست و اصولی مشغول به فعالیت هستند از جمله نقاط قوت این مجموعه کاری است. برای آماده‌سازی مقالاتی که برای ژورنال‌های خارجی تدوین می‌کنید از خدمات متنوع رایت می مانند بررسی سرقت ادبی، پارافریز و بازنویسی، ویرایش تخصصی و ترجمه کمک بگیرید.

ویراستاران رایت می هم بسیار خبره هستند و حتی امکان سپردن کارتان به ویراستاران بومی در کشورهای دیگر مانند کانادا هم وجود دارد. پس منتظر نمانید و روی رایت می حساب کنید. رایت می می‌تواند در مسیر نگارش و به اتمام‌رساندن یک مقاله علمی به شما کمک‌های زیادی کند و خدمات گوناگونی ارائه بدهد.