انواع مقاله علمی که در مجلات مختلف به چاپ می‌رسد

دانستن اینکه چه مقالاتی در مجلات چاپ می ‌شود به شما کمک خواهد کرد مقاله ­ بهتری برای انتشار تهیه کنید.

تنوع مقالات بسیار زیاد است و اشاره به تمامی آنها خارج از این بحث خواهد بود اما ۶ نوع مقاله علمی هستند که برای چاپ مقاله در مجلات باید بیشتر درباره آن­ها بدانید. شناخت انواع مقالات، شیوه نگارش و اهداف آنهاست که از شما محققی خبره می‌سازد.

در صورتی که بدانید راه و چاه نگارش هر یک چیست و چه دستاوردهایی می‌تواند برای‌تان داشته باشد، با چشمانی بازتر و هدف‌مندتر وارد دنیای نگارش و پژوهش می‌شوید. مقاله‌نویسی راهی مناسب برای ابراز دانش و نظرات خود در دنیای علم و تحقیق است. به‌سادگی نمی‌توان به این دنیا مسلط شد. باید آگاهی و دانش کافی داشته باشید.

پس با ما همراه باشید تا برایتان از انواع مقاله علمی بگوییم. مقالاتی که معرفی می‌شوند، انواعی از پژوهش هستند که در صورت پذیرش از سوی مجلات بین‌المللی در آنها منتشر می‌گردند و مخاطبان بسیار زیادی پیدا می‌کنند. این باعث توسعه یک موضوع علمی می‌شود و از آن مهم‌تر، اعتبار و شهرت‌تان را در دنیای رشته تخصصی‌تان چند برابر می‌کند.

تقسیم‌بندی مقالات از نقطه‌نظرهای مختلف چیست؟

ما دسته‌بندی‌های مختلفی برای انواع مقالات می‌توانیم در نظر بگیریم. اما در این مقاله به دو روش کلی، این کار را انجام خواهیم داد. در بخش اول به انواع مقالات از نقطه‌نظر ساختاری می‌پردازیم و در بخش دوم به انواع مقالات از نقطه‌نظر مکان و بستری که در آن چاپ می‌شوند.

پس دو نوع دسته‌بندی برای مقالات در نظر می‌گیریم:

• دسته‌بندی انواع مقالات براساس ساختار؛
• دسته‌بندی انواع مقالات براساس مکان انتشار وچاپ.

این توضیح را در ذهن داشته باشید: مقالاتی که در مجلات و پایگاه‌های مختلف به چاپ می‌رسند، می‌توانند از منظر ساختار متنوع باشند. در ادامه با ساختارهای مختلف آشنا می‌شوید.

مثلا برخی از مقالات بنا به نوع متن و ساختاری که دارند، پژوهشی نام می‌گیرند. برخی دیگر مروری و… . براساس مکان و بستر انتشار هم دسته‌بندی‌هایی داریم. مثلا اگر مقاله‌ای در مجله‌ای چاپ شود که در دسته مجلات موجود در پایگاه علمی و معتبر ISI است، به آن مقاله، اصطلاحا ISI گفته می‌شود. حال، ساختار و نوع مقاله ISI مذکور می‌تواند مروری یا پژوهشی باشد. با ما همراه باشید تا درباره همه اینها بیشتر بدانید.

انواع مقالات براساس نوع و ساختار

در این قسمت با مقالاتی آشنا می‌شوید که از نظر ساختار در دسته‌بندی‌های مختلفی قرار گرفته‌اند:

مقاله پژوهشی (original research)

مقالات پژوهشی یکی از معمول­‌ترین نوع مقاله­ هستند که در مجلات چاپ می­‌شوند. این مقالات برگرفته از پژوهش و تحقیقی هستند که خود مولف انجام داده است.

در این نوع مقالات محقق یافته­‌های تجربی خود در خصوص یک موضوع جدید را بیان می­ کند. مقاله پژوهشی در حقیقت حاصل پژوهش­‌های جدیدی است که قبلا مانند آن انجام نشده است. این نوع مقالات در میان محققین و پژوهشگران بسیار متداول است و به دلیل نو بودن محتوای آنها، فرصت بیشتری برای چاپ شدن دارند. فرمت مقاله پژوهشی شامل معرفی، روش ­ها، نتایج، و بخش بحث و گفتگو می‌­شود.

در نوشتن مقالات پژوهشی باید برخی قواعد اخلاقی رعایت شود، چه مقاله را با طرح مساله‌­ای نو می­‌نویسید یا نگاهی متفاوت به مساله­‌های پیشین دارید نباید آن را با کوچک­‌نمایی دیگران و بزرگ­‌نمایی خودتان مطرح کنید. به این نکته تاکید داشته باشید که هیچ حرکت علمی بدون تکیه بر تلاش‌­های پیشینیان روی نمی­دهد، خواه این تلاش نتیجه داده باشد خواه نیمه­‌کاره رها شده باشد.

 در واقع، چیزی که درباره مقالات پژوهشی بسیار مهم است، رعایت دوری از سرقت ادبی است.

سرقت ادبی یا پلاجیاریزم از جمله مشکلات گسترده‌ای است که در دنیای علم و مقالات دیده می‌شود. ماجرا از این قرار است که مقالات پژوهشی باید موضوعی نو یا دیدگاهی تازه داشته باشند. اگر از پژوهش‌های دست‌اول و تحقیقات نوین در آنها استفاده نشده باشد و در واقع، اطلاعات خود را از تحقیقات و پژوهش‌های دیگر گرفته باشند و دستاوردهای دیگران را به نام خود منعکس کنند، سرقت ادبی صورت می‌گیرد.

به‌طور کلی، هر گاه فردی دست به انتشار محتوایی بزند که حاصل فکر و تلاش دیگران است، سرقت ادبی شکل می‌گیرد. این سرقت یا پلاجیاریسم می‌تواند خودخواسته یا غیرعمدی باشد. چون همان‌طور که می‌دانید، همیشه توسعه علم نیازمند داشتن نگاهی به دستاوردهای پیشین آن است. پس بدیهی است که هر تحقیق جدیدی از دستاوردهای علمی و تخصصی پیشین خود بهره می‌برد. اما این بهره‌بردن باید توام با ذکر نام نویسندگان و پژوهشگران قبلی باشد.

اگر روش‌های استناددهی و ذکر نقل‌قول‌ها را به خوبی بلد نباشید و ارجاعات و منابع را هم به درستی در مقاله‌تان نیاورید، امکان دارد که شائبه سرقت ادبی در کارتان به وجود بیاید. بعد از اینکه مقاله‌تان را نوشتید، روش‌هایی وجود دارد که می‌توانید به کمک آنها شائبه وجود سرقت ادبی در اثرتان را به حداقل برسانید و اثر علمی خودتان را بدون هیچ مشکلی به دست داوران نشریات بین‌المللی بسپارید و پذیرش بگیرید.

چه روش‌هایی برای این کار وجود دارد؟ روش‌هایی مانند پارافریز و استفاده از نرم‌افزارهای بررسی سرقت ادبی که قادرند، با مقایسه متن شما با مقالات متعدد و معتبر موجود در پایگاه داده‌ای قوی‌شان درصد تشابهات را شناسایی کنند.

نرم‌افزارهایی مانند آیتنتیکیت (iThenticate) می‌توانند به این موضوع کمک کنند. بعد از اینکه مشخص شد، درصد تشابهات چقدر است و کدام بخش‌های متن‌تان به مقالات دیگر شباهت دارد، استفاده از پارافریز و بازنویسی می‌تواند راه‌گشای کارتان باشد. این مقوله هم نیاز به تخصص دارد. موسساتی مانند رایت می در کنارتان هستند تا در امور ترجمه، ویرایش، شناسایی سرقت ادبی و پارافریز به‌سادگی مقاله‌تان را اصلاح و آماده کنید.

موضوع مهم دیگری درباره نگارش مقالات علمی پژوهشی وجود دارد؛ هر مقاله پژوهشی دارای بخش‌هایی است که باید آنها را بشناسید و ترتیب‌شان را در مقاله‌تان رعایت کنید.

ترتیب بخش‌های مقاله پژوهشی به این شرح است:

• عنوان مقاله؛
• اسامی نویسندگان (افیلیشن)؛
• چکیده؛
• کلمات کلیدی؛
• مقدمه؛
• ادبیات پژوهش؛
• روش تحقیق؛
• نتایج و یافته‌ها؛
• سپاسگزاری؛
• منابع.

داشتن مقالات علمی پژوهشی بسیار مهم است و می‌تواند دستاورد خوبی برای شما در زمینه تخصصی و علمی‌تان باشد. زمانی که پذیرش مجله‌ای معتبر را دریافت می‌کنید و مثلا می‌توانید مقاله‌تان را در ژورنالی isi به چاپ برسانید، اعتبار علمی‌تان بالا می‌رود و تعداد زیادی مخاطب بین‌المللی پیدا خواهید کرد.

مقاله مروری (Review Article)

مقالات مروری شامل خلاصه‌­ای از تحقیقات و پژوهش­های انجام شده پیرامون یک موضوع خاص می­‌شوند و جایگاه فعلی موضوع و آینده آن را به تصویر می‌کشند. در این نوع مقالات به تجزیه و تحلیل موضوع، تفاوت‌­ها و اغلب مشکلاتی اشاره می‌شود که سد راه بحث قرار گرفته­‌اند.

برای نوشتن یک مقاله مروری باید از سوی مجله مورد نظر دعوت‌نامه‌­ای دریافت کنید. اگر می­‌خواهید یک مقاله مروری بنویسید پیش از شروع کار به ادیتور مجله مورد نظرتان ایمیل بزنید و پیش‌نویسی از موضوع برای او ارسال کنید. تعداد کلمات مقاله مروری وابسته به موضوع و مجله‌­ای که قرار است در آن چاپ شود متفاوت است و برای مقالات مختلف می ‌تواند بین ۸ تا ۴۰هزار کلمه باشد. بنابراین بسیار مهم است که درباره این موضوع نیز از مجله مورد نظرتان اطلاعات کامل بگیرید.

مقالات مروری قصد دارند تا اطلاعات جامعی درباره آنچه قبلا پژوهش‌ شده، جمع‌آوری کنند و در اختیار مخاطبان قرار بدهند. از همین روست که به پایگاه داده خوبی برای محققان دیگر بدل می‌شوند و معمولا به آنها استناددهی زیادی داده می‌شود. مثلا دست روی موضوعی می‌گذارند  و امور و تحقیقاتی را که در دهه اخیر روی آن صورت گرفته به دقت واکاوی و مرور می‌کنند. اطلاعات تازه یا دستاوردهای جدیدی در مقالات مروری بحث و ارائه نمی‌شود. این دسته از مقالات می‌توانند حاوی انتقاداتی به آثار گذشته‌ هم باشند و گذشته، وضعیت کنونی و آینده یک موضوع کارشده در حیطه‌ای تخصصی را به چالش بکشند.

مخاطبان مقالات مروری معمولا افراد زیر هستند:

• دانشجویان؛
• محققانی که درباره موضوع مقاله به دنبال انجام پژوهش‌های تازه هستند.

بخش‌های مختلف مقالات مروری هم به شرح زیر است. پس باید در نگارش‌شان به ساختار مقالات دقت داشته باشید و این بخش‌ها را در اثر خود بگنجانید:

• عنوان؛
• چکیده؛
• مقدمه؛
• روش انجام کار؛
• یافته‌ها؛
• نتیجه‌گیری؛
• تقدیر و تشکر؛
• فهرست‌ها.

گزارش‌ها یا نامه‌های کوتاه (short letters or reports)

این نوع مقالات شامل گزارش خلاصه شده­‌ای از مقاله پژوهشی می‌شود. این نوع مقالات از لحاظ تعداد کلمات بسیار محدودیت دارند. بنابراین برخی مواقع پیش از اینکه مولف پژوهش اصلی خودش را کامل ننویسد و منتشر نکند، این مقاله کوتاه گزارشی نیز منتشر نخواهد شد.

ساختار مقالات کوتاه و گزارش‌ها شبیه مقالات پژوهشی است و پیش از آنکه مقاله‌ای پژوهشی به اتمام برسد، امکان تولید چنین گزارشی وجود ندارد. در واقع، بعد از اینکه اثری اورجینال و پژوهشی نگارش شد و دستاوردهای نوین یک تحقیق به شکل مقاله درآمد، امکان تولید گزارش یا نامه‌های کوتاه مبتنی بر محتویات آن مقاله پژوهشی هم مقدور می‌شود. در مقالات گزارشی باید از جداول و نمودارها هم برای بیان منظور استفاده شود.

مطالعات موردی (case-study)

در مقالات مطالعات موردی، به موارد خاصی از یک پدیده­ جالب و جدید اشاره می­‌شود. هدف اصلی این مطالعات آگاه‌سازی سایر محققین درباره احتمالاتی است که یک پدیده خاص می­ تواند بوجود بیاورد. این نوع مقالات اغلب در زمینه پزشکی کاربرد دارند.

در مطالعات موردی پزشکی به شرایط خاص یک بیمار، تشخیص بیماری او، علائم و راهکارهای پزشکی که برای درمان آن بیماری انجام گرفته است، اشاره می­ شود. این گزارش­‌ها باید درباره مطالعه موردی باشد که قبلا ناشناخته بوده است. به همین دلیل این نوع مقالات بیشتر توسط محققان باتجربه تهیه می‌شود. مطالعات موردی بسیار نقش مهم و پیش‌برنده‌ای در توسعه و رشد تحقیقات در زمینه‌های مختلف به ویژه پزشکی دارند.

مطالعات موردی، شرایط و موقعیت‌هایی خاص را زیر نظر می‌گیرند و به تحقیق روی آنها می‌پردازند. به همین دلیل بسیار عمیق هستند و به پیش‌برد علمی و تخصصی موضوعات کمک زیادی می‌کنند. مطالعات موردی در دسته‌بندی تحقیقات کیفی قرار می‌گیرند و مزایای زیادی به همراه می‌آورند.

مقاله نظری (opinion article)

مقالات نظری به مقالاتی گفته می‌شود که مولف آن به بررسی و تحلیل یک تحقیق خاص می­‌پردازد. او در این مقاله می­‌تواند به نقاط قوت و ضعف تئوری ارائه شده اشاره کند و یا حتی آن موضوع خاص را نقد کند. مقالات نظری بسیار کوتاه هستند و معمولا تا ۲هزار کلمه محدودیت دارند. بنابراین در همین مقاله کوتاه نویسنده باید بتواند با دلیل و مدرک، چیزی را رد کرده یا از آن حمایت کند و نظریه تازه ­ای مطرح نماید.

این مقالات هم دارای بخش‌هایی به شرح زیر هستند:

• چکیده؛
• مسأله و موضوع پژوهش مورد بحث؛
• هدف و ساختار مقاله؛
• منابع مورد استفاده؛
• نتیجه‌گیری.

نقد کتاب (book review)

مقالات نقد کتاب از جمله مقالاتی است که در اغلب مجلات علمی چاپ می­شود. هدف از نقد کتاب ارائه بینش و نظریه درباره آخرین کتاب­‌های علمی منتشر شده است. نقد کتاب­‌ها نیز مقالات بسیار کوتاهی هستند و نوشتن آن­ ها اغلب زمان زیادی نمی­‌برد. نوشتن این نوع مقالات برای محققان تازه‌کار بسیار مفید خواهد بود چرا که به آنها این امکان را می‌­دهد از جدیدترین تحقیقات انجام‌شده در زمینه کاری‌شان آگاه بمانند و هم‌زمان مقاله­‌ای را به رزومه  مقالات منتشر شده‌­شان اضافه کنند.

انواع مقالات براساس محل و بستر انتشار

بنا به اینکه مقاله‌تان در چه نوع مجله‌ای چاپ شود هم می‌توان دسته‌بندی‌هایی در نظر گرفت. ببینید:

مقالات ISI

ISI موسسه‌ای علمی است که در زمینه ارائه خدمات علمی فعالیت‌های درخشان و زیادی دارد. یکی از اقدامات این موسسه، ایجاد پایگاهی غنی از مجلات و کتبی است که بنا به استانداردهای سخت‌گیرانه آن، اجازه ورود به پایگاه را پیدا می‌کنند. در نتیجه، زمانی که مجله‌ای بتواند معیارهای لازم برای پیوستن به پایگاه ISI را داشته باشد و در آن نمایه شود، با عنوان مجله‌ای ISI از آن یاد می‌شود. حال اگر مقاله شما در یکی از مجلاتی با این عنوان اکسپت یا پذیرش گردد، مقاله‌تان، عنوان مقاله ISI را از آن خود خواهد کرد. مقاله ISI از ارزش علمی زیادی در دنیا برخوردار است و می‌تواند رزومه‌تان را درخشان و معتبر کند.

مقالات اسکوپوس (SCOPUS)

ناشر هلندی الزویر (ELSEVIER) هم در سال ۲۰۰۴ میلادی، یکی از بزرگ‌ترین پایگاه‌های اطلاعاتی را مانند ISI راه‌اندازی کرد. این پایگاه هم با موسسات علمی مختلف در تعامل و همکاری است و تعداد استنادات مقالات علمی را گزارش می‌دهد.

مقالاتی در تمام رشته‌ها در اسکوپوس موجودند و مجلاتی که در رتبه‌بندی این پایگاه دارای جایگاهی هستند، مجلات اسکوپوس نام می‌گیرند و اگر مقاله‌تان در آنها چاپ شود، مقاله‌تان هم مقاله‌ اسکوپوس عنوان می‌شود. مانند پایگاه ISI که از شاخص‌هایی مانند ایمپکت فکتور برای رتبه‌بندی مجلات خود استفاده می‌کند در اسکوپوس هم شاهد رتبه‌بندی بر حسب شاخص Q هستیم. اگر مجله‌ای Q1 عنوان شود، یعنی بالاترین رتبه در میان مجلات اسکوپوس را داراست و اگر مجله‌ای Q4 شود، کمترین امتیاز را در میان مجلات اسکوپوس از آن خود کرده است.

مقالات ISC

ISC هم مانند ISI پایگاه داده‌ای است که در آن استانداردهایی سخت‌گیرانه برای پذیرش مجلات و کتب علمی در پایگاه داده‌اش در نظر گرفته می‌شود.

این پایگاه داده مختص پژوهشگران و اصحاب علم دنیای اسلام است. اصلا هدف از راه‌اندازی آن هم وجود بستری برای رشد علمی جوامع اسلامی و افزایش تعاملات میان آنها بوده است. اگر مجله‌ای در میان مجلات این پایگاه داده قرار داشته باشد و مقاله‌تان را پذیرش کند، مقاله شما با عنوان مقاله ISC شناخته خواهد شد. مقالات ISC هم از اعتبار خوبی برخوردارند چون این پایگاه در رتبه سوم بزرگ‌ترین پایگاه‌های استنادی علمی دنیا قرار دارد.

مقالات کنفرانسی

مقالات کنفرانسی هم نوع دیگری از مقالات هستند که برای ارائه در کنفرانس‌ها آماده می‌شوند. معمولا فرایند داوری این مقالات برای پذیرش کوتاه است و باید برای ارائه مقاله در کنفرانس موردنظر، هزینه‌ای هم پرداخت شود.

اعتبار مقالات کنفرانسی زیاد نیست. در مقایسه با مقالاتی که در مجلات به چاپ می‌رسند، این مقالات اعتبار کمتری دارند. درهر حال، برای کسی که تازه پا به دنیای مقاله‌نویسی می‌گذارد، شرکت در کنفرانس‌ها و ارائه مقاله می‌تواند ایده خوبی باشد.

در آخر

شناخت انواع مقاله می‌تواند برای کسانی که تازه در این مسیر گام گذاشته‌اند، بسیار مفید باشد.

بسیاری از دانشجویان به خاطر عدم آشنایی با انواع مقالات و چگونگی شروع نگارش، عطای تولید محتوای مقالات علمی را به لقای آن می‌بخشند. چنین چیزی اشتباه است. کافی است، یک‌بار دقیق با انواع مقالات آشنا شوید تا امکان ورود به حیطه مقاله‌نویسی برای‌تان ساده و آسان شود.

البته در فرایند تولید مقالات به ویژه مقالات پژوهشی نیاز به مجهزبودن به مهارت‌هایی خواهید داشت. مثلا زبان انگلیسی یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که برای نگارش مقالات پژوهشی و هم‌چنین مقالات دیگر به آن نیاز دارید.

واقعیت این است که دنیای امروز بر محور ارتباطات می‌چرخد و بخش مهمی از ارتباطات بین‌المللی هم به زبان انگلیسی صورت می‌گیرد. حال اگر این دانش را نداشته باشید، در ترجمه مقالات ‌تان کمی دچار مشکل خواهید شد. در این صورت هم نباید نگران باشید. چون موسسات باسابقه‌ای مانند رایت می در کنارتان هستند تا در اموری مانند ترجمه و ویرایش تخصصی، کمک‌تان کنند.