داوری مقالات علمی و هرآنچه که باید بدانید + نحوه پاسخ به داوران

تا به حال تجربه نگارش مقاله و ارسال آن به ژورنال‌های داخلی یا خارجی را داشته‌اید؟ برای مجلات داخلی یا بین‌المللی مقاله‌ای سابمیت کرده‌اید؟

اگر پاسخ مثبت است، احتمالا یا پذیرفته شده‌اید یا مقاله‌تان رد شده است. دو راه بیشتر وجود ندارد و سرنوشت حتمی مقالات علمی در دنیای مقاله‌نویسی همین است.

ماجرا از این قرار است که نوشتن مقاله فرایند بسیار پیچیده‌ای است و زمان زیادی می‌طلبد. اگر هر گام از آن را درست و اساسی طی نکنید، این فرایند طولانی‌تر هم می‌شود و باید با چالش‌های مختلفی در مسیر دست‌وپنجه نرم کنید.

آگاهی از روند نگارش، ویراش، انتخاب مجلات مناسب، سابمیت مقاله و پرداخت هزینه‌های احتمالی در این مسیر، کار را برایتان ساده می‌کند. به همین دلیل شاید بد نباشد که به عنوان فردی فعال در حوزه تولید محتوای علمی و پژوهشی یا دست‌کم، به عنوان کسی که دوست دارد در این عرصه فعال باشد، درباره روند تولید مقاله و مراحل مختلف آن اطلاعاتی داشته باشید.

باید بدانید که فرایند داوری مقالات علمی چطور پیش می‌رود و معمولا سردبیران و داوران مجلات روی چه مسائلی حساسیت دارند. دلیل پذیرفته‌نشدن بیشتر مقالات را بدانید و سعی کنید که با نرفتن از مسیرهای اشتباه، مقاله‌تان را سریع و بی‌دغدغه منتشر کنید. در این مقاله از چاپ مقاله و داوری آن‌هاخواهید خواند و یاد می‌گیرید که چه کارهایی می‌تواند موجب ریجکت‌شدن (reject) یا رد‌شدن مقالات شوند. با ما همراه باشید.

مراحل بررسی و چاپ مقاله

مقاله‌نویسی در دنیای رشته‌های علمی و تخصصی باعث می‌شود تا فرصت‌های زیادی برای خود به وجود بیاورید. با این کار دیگران را از دستاوردهای علمی و پژوهشی خود مطلع می‌کنید.

اگر تحقیقاتی انجام می‌دهید، حتما باید نتایج آن را در قالب مقالات با دیگران به اشتراک بگذارید تا به رشد و پیشرفت آن موضوع علمی کمک کنید. با این کارتان، اعتبار خود را هم در میان اعضای جامعه علمی بالا می‌برید و امکان دارد در صورت نیاز به همکاری شرکت‌ها و موسسات مختلف برای پیش‌برد عملی تحقیقات‌تان از شما حمایت‌هایی هم به عمل آید.

یعنی زمانی که اثری را در قالب مقاله منتشر می‌کنید، دیگران با شما آشنا می‌شوند و می‌توانند برای به عرصه عملی رساندن یا توسعه تحقیقات و پژوهش‌هایتان با شما وارد مذاکره و همکاری شوند.

مقالات علمی معتبر می‌تواند به ارتقای جایگاه علمی اساتید هم کمک کند. برای دانشجویان نیز، نمرات بهتری در مقاطع تحصیلات تکمیلی مانند کارشناسی‌ارشد و دکتری به همراه می‌آورد. پس مقاله‌نوشتن اساسا فعالیت علمی مثبت و مفیدی است که مزایای زیاد با خود به همراه می‌آورد.

برای شروع نگارش باید موضوعی تازه و بدیع در زمینه رشته علمی‌تان انتخاب و روی آن کار کنید. البته مقالات دارای انواع مختلفی هستند که باید با آنها آشنا باشید. برخی صرفا به شکل گردآوری دستاوردهای پیشین حول یک موضوع هستند و در آنها جمع‌آوری و تدوین صورت می‌گیرد. برخی هم نتایج یک تحقیق و آزمایش را منتشر می‌کنند.

در هر حال، بعد از اینکه روی موضوعی کار کردید باید آن را به شکل مقاله بنویسید. هر مقاله دارای بخش‌های مختلفی است که تا ماهیت و هدف آنها را نشناسید، امکان تولید محتوایی مناسب برایتان وجود نخواهد داشت.

بعد از اینکه متن را نوشتید، بنا به اینکه قرار است، آن را برای چه پلت‌فرم و نشریه‌ای ارسال کنید، نیاز دارید که ویرایشی دقیق روی آن صورت بدهید.

البته زمانی که می‌خواهید مقاله را به ژورنالی خارجی بفرستید باید متن مقاله را به زبان انگلیسی هم ترجمه کنید. این بخش از کار کمی چالش‌برانگیز است. چرا؟‌ به دلیل اینکه اگر زبان انگلیسی را به‌خوبی ندانید، امکان دارد در ترجمه اثر به دردسر بیفتید.

حتی کسانی که زبان انگلیسی را به‌خوبی می‌دانند هم گاهی از پس ترجمه دقیق مقاله علمی برنمی‌آیند. در این مرحله یا باید خودتان کار را انجام بدهید یا آن را به کارشناسان و مترجمانی خبره بسپارید که در زمینه ترجمه مقالات علمی برای ژورنال‌های مختلف تجربه و تبحر خاصی دارند.

موسساتی مانند رایت می هستند که در این زمینه به شما کمک می‌کنند تا متن‌تان را به بهترین شکل ممکن ترجمه کنید. برخی از موسسات هم هستند که ادعا دارند، مترجم نیتیو دارند. یعنی مترجمانی انگلیسی‌زبان و بومیِ یکی از کشورهای انگلیسی‌زبان با آنها همکاری می‌کنند.

چنین چیزی به نظر درست نمی‌آید. زیرا پیداکردن مترجمان بومی یا همان نیتیوی که هم زبان انگلیسی را به خاطر اینکه زبان مادری‌شان است به خوبی می‌دانند و هم زبان فارسی را در سطحی عالی بلدند، بسیار سخت است.

پس اگر می‌خواهید کار ترجمه مقاله‌تان را به موسساتی بسپارید به درستکاری و صحیح‌بودن ادعاهای‌شان دقت کنید. رایت می از مجموعه‌هایی است که شهرت خوبی در این زمینه دارد و هیچ‌گاه ادعای پوچ و دروغین درباره خدماتش مطرح نمی‌کند.

هر ادعایی هم با مدرک و سند در این موسسه همراه است. برای مثال، مرحله بعد از ترجمه مقالات، ویرایش آن است.

رایت می در ویرایش تخصصی و ویرایش نیتیو مقالات انگلیسی تبحر دارد و بخش ویرایش نیتیو را به دست ویراستارانی از موسسه همکارش در کشور کانادا می‌سپارد. این ویراستاران کانادایی نیتیو هستند و انگلیسی زبان مادری‌شان است. ضمن اینکه در زمینه مقاله‌ای که دریافت می‌کنند، تخصص دارند و تحصیل کرده‌اند. این ادعای رایت می درباره خدمات ویراستاری کاملا قابل پیگیری است. چون بعد از اتمام فرایند ویرایش مقاله، مدرک و گواهی نیتیو ارائه می‌شود که امکان استعلام و پیگیری آن کاملا وجود دارد.

اهمیت موسسه‌ ویرایش و ترجمه

همان‌طور که گفته شد، باید در انتخاب موسسه‌ای که بناست در آماده‌سازی مقالات برای ارسال به ژورنال‌ها به شما کمک کند، به‌شدت دقیق باشید تا کلاه سرتان نرود.

ویرایش تخصصی، گام بعد از ترجمه اثر است. ویراستاران تخصصی یعنی کسانی که رشته تحصیلی‌شان مشابه شما بوده و از محتوای متن سردرمی‌آورند، علاوه بر تنظیم و ویرایش عمومی متن می‌توانند به نگارش درست محتوا هم کمک کنند. نتیجه چنین ویرایشی، مقاله‌ای خواهد بود که هم شسته‌رفته است و ظاهرش از نظر فنی و ساختاری مشکلی ندارد و هم محتوای آن از سوی فردی متخصص بررسی شده و برای مخاطبان کاملا قابل‌فهم خواهد بود.

یعنی چون متن به درستی به انگلیسی ترجمه و ویرایش شده، هر مخاطب بین‌المللی آگاه به زبان انگلیسی می‌تواند پیام آن را به درستی دریافت کند. بعد از اینکه متنی را ترجمه و ویرایش کردید باید به سراغ انتخاب ژورنال مناسب بروید. لازم است تا مجله‌ای را برای سابمیت مقاله یا همان ارسال انتخاب کنید که دارای حیطه موضوعاتی مشابه با موضوع مقاله‌تان است.

اگر بهترین مقاله دنیا را هم بنویسید اما آن را برای مجله‌ای بفرستید که موضوع مورد نظرتان را پوشش نمی‌دهد، رد یا ریجکت خواهید شد. پس دقت کنید تا بهترین و مناسب‌ترین مجلات را برای ارسال مقاله خود در نظر بگیرید.

در این زمینه باید به اسکوپ مجلات دقت داشته باشید. منظور از اسکوپ چیست؟ یعنی چشم‌انداز و موضوعات تحت پوشش مقاله چه چیزهایی هستند. آیا موضوع مقاله‌تان با موضوعاتی که معمولا در مجله منتشر می‌شود، مشابه است؟ اگر این‌طور نیست باید به دنبال مجله‌ای مناسب بگردید. با مراجعه به وبسایت مجلات، مرور مقالات گذشته‌شان و بررسی نظرات کاربران وبسایت‌شان از نظر امتیازدهی به مقالات مختلف می‌توانید متوجه شوید که حیطه موضوعی فعالیت هر ژورنال چیست.

بیشتر بخوانید: کامل ترین راهنمای انتخاب مجله مناسب برای چاپ مقاله

نحوه و مراحل داوری مقالات علمی

بعد از اینکه به نتیجه رسیدید که باید چه مجله‌ای را برای ارسال مقاله‌تان انتخاب کنید، نیاز است تا با فرمت و قالب‌های موردنظر مقاله آن مجله هم آشنا شوید.

دستورالعمل‌هایی برای متناسب‌سازی ظاهر مقالات هر ژورنال با یکدیگر وجود دارد که در بخش‌هایی از وبسایت‌شان حتما به آن اشاره می‌کنند. به‌خوبی نگاه کنید و ببینید که مقاله‌تان را باید چطور و چگونه به قالب موردنظر ژورنال نزدیک کنید.

بعد از اینکه مقاله را در چارچوب‌های مجله متناسب‌سازی کردید، آن را سابمیت یا ارسال کنید. البته حواستان به این نکته طلایی هم باشد که فرایند داوری مقالات در هر ژورنال چقدر طول می‌کشد. گاهی‌اوقات، زمان برایتان بسیار مهم است و اگر قرار باشد، ژورنالی ماه‌ها را صرف بررسی کارتان کند، احتمال دارد فرصت خیلی شانس‌ها را از دست بدهید.

مثلا اگر بنا باشد که از پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد یا دکتری‌تان دفاع کنید، نیاز به گرفتن پذیرش یا اکسپت (accept) مقاله‌تان دارید. در نتیجه همیشه به موضوع مدت زمانی که داوری در هر مجله طول می‌کشد هم دقت کنید تا فرصت‌ها را از دست ندهید و برنامه‌ریزی‌های بهتری برای کارهای علمی‌ و تحصیلی‌تان داشته باشید. مدت زمان لازم برای پذیرش و داوری یک اثر هم در وبسایت مجلات عنوان می‌شود. پس از آن آگاه شوید.

ایرادات متداول داوران به مقاله چیست؟

بعد از اینکه مقاله سابمیت شد، باید مرحله داوری را بگذراند. دقیقا مشخص نیست که مقاله‌تان چقدر بعد از ارسال وارد فرایند داوری می‌شود. شاید خیلی زود و مدتی بعد از ارسال بتوانید از نتیجه داوری مطلع شوید و شاید هم خیلی طول بکشد.

در هر حال، سه گزینه بعد از ارسال مقالات محتمل است. یا مقاله‌تان بی‌چون‌وچرا پذیرفته می‌شود و نیاز به هیچ اصلاحاتی در آن نیست، یا باید خبر ناخوشایند رد و ریجکت‌شدن اثرتان را بشنوید. یا اینکه مقاله‌تان برای داوری بیشتر نیازمند اصلاحاتی می‌شود که بعد از رسیدگی شما به آنها، دوباره داوران را به بررسی آن وامی‌دارد. این حالت سوم، بسیار وضعیت حساسی است. باید بدانید که معمولا چه ایراداتی به مقالات وارد می‌شوند و از نویسندگان درخواست می‌شود تا با ویرایش چه مواردی، اقدام به ارسال مجدد اثر کنند تا روند داوری دوباره به جریان بیفتد.

ساده‌ترین دلیل رد‌شدن مقالات می‌تواند همسان‌نبودن اسکوپ مجله با موضوع مقاله باشد. در این صورت، بی‌درنگ و بررسی، مقاله‌تان از سوی سردبیر مجله کنار گذاشته خواهد شد.

رعایت‌نکردن ساختار مقاله‌نویسی موردنظر مجله هم از دلایل دیگری است که می‌تواند منجر به ریجکت‌شدن اثرتان شود. در این صورت، اگر محتوای قابل‌اعتنایی نوشته باشید، احتمال دارد که مقاله از سوی داوران و تیم سردبیری به شما ارجاع داده شود تا فرمت و قالب کار مجله را در آن پیاده‌سازی کنید و مجددا روند بررسی را به جریان بیندازید.

یکی دیگر از مشکلاتی که می‌تواند به‌سرعت موجبات رد‌شدن مقالات را فراهم کند، وجود سرقت ادبی در آنهاست. یعنی چه؟

سرقت ادبی یا پلاجیاریسم، به معنای استفاده از محتوای مقالات دیگران در اثر خود است. اگر به درستی استناددهی نکنید، مراجع و منابع را ذکر نکنید، نقل‌قول‌نویسی را بلد نباشید یا متن مقاله را کس دیگری برای‌تان بنویسد و از همه بدتر، اگر عامدانه از متن مقاله دیگران در کارتان استفاده کنید، به دردسر خواهید افتاد.

شناسایی و بررسی سرقت ادبی، هم مهارت داوران مجلات را نشان می‌دهد و هم اینکه باید بدانید، آنها از نرم‌افزارهای هوشمند و قوی مانند آیتنتیکیت (iThenticate) بهره می‌برند. این نرم‌افزار و نمونه‌های مشابهش به گونه‌ای هستند که با مقایسه یک متن با متون فراوان موجود در پایگاه داده‌شان و گوگل، تشابهات احتمالی میان دو مقاله را کشف می‌کنند و درمی‌یابند که آیا سرقت ادبی صورت گرفته است یا خیر.

پس اگر می‌خواهید مقالات‌تان بی‌دردسر پذیرش شود و خبری از ریجکت یا ردشدن هم نباشد، حتما به مقوله شناسایی و رفع سرقت ادبی به ویژه به کمک نرم‌افزارهای تخصصی فکر کنید. موسسه رایت می این خدمت را هم به مشتریان خود ارائه می‌دهد و اجازه نمی‌دهد تا مقاله‌تان با شُبهه سرقت ادبی به مجلات ارسال شود و از پذیرش ناکام بماند.

دلایل دیگر رد یا ریجکت‌شدن مقالات

مشکلات مفهومی و تخصصی متن هم می‌تواند موجب ردشدن آن شود. برای مثال، اگر متن و مفهوم در بیان منظورات و اهدافش الکن باشد یا اطلاعات به‌درستی در آن درج نشوند، نتایج نامعتبر باشند، روش‌های تحقیق به‌کاررفته صحیح و مناسب به شمار نروند و در یک کلام، سطح علمی کار پایین باشد، نباید انتظار داشته باشید که مجله‌ای معتبر یا حتی نامعتبر، اثرتان را اکسپت یا همان پذیرش کند.

اگر نگارش و ویرایش مقاله مشکل داشته باشد. یعنی اشتباهات نگارشی و ویرایشی شدیدی در متن فارسی یا مقاله ترجمه‌شده برای ژورنال‌های خارجی دیده شود هم امکان ریجکت‌شدن وجود خواهد داشت. البته اگر محتوای علمی مناسب باشد، در این حالت، از نویسنده درخواست ویرایش مجدد می‌کنند و مقاله به‌طور کامل رد نمی‌شود.

رعایت‌نشدن ساختار یک مقاله و ضعیف‌نوشتن آن شما را در روند پذیرش با مشکل روبه‌رو می‌کند. برای اینکه از نظر ویرایشی و نگارشی مشکلی نداشته باشید، هم می‌توانید روی موسسات متخصص در این حوزه حساب کنید و هم امکان استفاده از نرم‌افزارهای معروفی مانند گرامرلی (Grammerly) برای‌تان وجود خواهد داشت.

این موارد از جمله مواردی است که می‌تواند موجبات رد یا ریجکت‌شدن مقالات شود. در بعضی موارد، اثر به نویسنده ارجاع داده می‌شود تا این اشتباهات را رفع کند. گاهی هم در همان بررسی اولیه از سوی داوران کنار گذاشته می‌شود. همیشه هم ارجاع اثر برای اصلاح و ارسال مجدد کار به معنای پذیرش نیست. گاهی بارها اصلاحاتی در رفت‌وبرگشت مقاله میان داوران و نویسنده صورت می‌گیرد اما باز هم اثر نهایی رد می‌شود.

بیشتر بخوانید: اصلی ترین دلایل رد شدن مقاله از جانب داوران و مجلات + راه حل

میجر ریوایز و ماینر ریوایز (major and minor revise) چیست؟

میجر ریوایز به معنای نیاز به اعمال اصلاحات جدی در مقاله است و ماینر ریوایز هم همان‌طور که از نامش برمی‌آید یعنی بازبینی خفیف‌تر.

اگر مقاله‌تان میجر ریوایز دریافت کند یعنی باید اصلاحاتی اساسی در آن ایجاد کنید و بعد دوباره، کار را به روند داوری وارد کنید. اگر مقاله‌تان ماینر ریوایز دریافت کند هم یعنی اصلاحاتی جزئی در کار نیاز است و بعد از رفع آنها می‌توانید اثر را مجددا ارسال کنید و به چاپ برسد.

البته در این بخش از کار، نظرات سردبیران و قوانین هر مجله هم با دیگری فرق می‌کند. مثلا بعضی از ژورنال‌ها بعد از اینکه مقاله‌ای را مجددا دریافت می‌کنند که ماینر ریوایز خورده است، آن را مجددا بررسی می‌کنند و در مسیر داوری قرار می‌دهند اما برخی دیگر بعد از دریافت مقاله و مرور آن، اثر را به دست انتشار می‌سپارند. در واقع، اینکه سیاست‌های هر ژورنال چگونه است هم روی روند بازبینی یا ریوایز آثار نقش دارد.

انواع داوری مقالات

انتظارکشیدن برای دریافت نتیجه داوری مقاله سخت است. زمانی که نامه‌ای از ژورنال به دست‌تان می‌رسد که حاوی خبر نیاز به اصلاح و ویرایش است، تلاش کنید که خونسردی خود را حفظ کرده و گام‌به‌گام اقدامات لازم را انجام بدهید. برای این کار، نباید عصبانی شوید یا امیدتان را از دست بدهید. برعکس، باید امیدوارانه تمام تلاش خودتان را به کار بگیرید تا اشتباهات احتمالی و ایراداتی که به کارتان وارد شده، رفع کنید و نتیجه را به نفع خود کنید.

گاهی‌اوقات، برخی ایراداتی که به کارتان گرفته می‌شود، کاملا منطقی و درست هستند. در این صورت، اشتباهات را رفع کنید و طوری منظم و دقیق به داوران پاسخ بدهید که متوجه شوند، اشکال برطرف شده و کارتان را بپذیرند.

در برخی از موارد هم، ایرادات غیرمنطقی به کارتان گرفته می‌شود و مشخص است که داور آن‌طور که باید و شاید در کار داوری دقت عمل به خرج نداده است. در این صورت هم باید خونسرد باشید و سعی کنید، طوری داور را توجیه کنید که بپذیرد، کارتان درست بوده است. پس کارتان در مرحله دریافت اشکالات و ایرادات از سوی داوران به دو صورت خواهد بود:

• یا نیاز به دفاع از مقاله دارید؛
• یا باید اصلاحات انجام بدهید.

در هر دو صورت، داشتن نظمی دقیق در دادن پاسخ‌های شفاف به خواسته‌های داوران باعث می‌شود که مقاله‌تان را بهتر درک کنند. رعایت ادب و احترام در نامه‌ای که همراه با اصلاحات می‌نویسید هم بسیار مهم است. با لحنی رسمی، مودبانه و متقاعدکننده، داوران را توجیه کنید که مقاله‌تان به سطح مطلوب موردنظرشان رسیده یا از قبل مشکلی نداشته است.

نحوه پاسخ به داوری مقاله

باید تلاشتان را به کار بگیرید تا به‌درستی با داوران و سردبیران مجله موردنظرتان ارتباط بگیرید. راه‌های مختلف تماس را بررسی کنید و از آنها برای قرارگرفتن در جریان امور استفاده نمایید.

مثلا ایمیلی که به عنوان راه ارتباطی در نظر گرفته شده است، حتی تماس تلفنی یا راه‌های میان‌بر ارتباط که در خود وبسایت برای وصل‌کردن مستقیم کاربران به کارشناسان مجلات هستند هم می‌تواند راه‌گشا باشد. بهترین و متداول‌ترین راه برقراری ارتباط با ژورنال‌ها، ارسال ایمیل‌ است.

حواستان باشد که به‌درستی و با ایمیلی مناسب از سایت مجله تماس بگیرید. قوانین سابمیت‌کردن را برای هر ژورنال کاملا مشخص کنید تا اشتباهی در فرایند داوری پیش نیاید. پیگیری روند پذیرش وظیفه  شماست. شاید گاهی‌اوقات مشکلاتی بر سر راه داوری مقاله‌تان پیش بیاید که اگر خودتان آستین‌ها را بالا نزنید و با نامه، ایمیل، تماس و… با مسئولان ژورنال ارتباط نگیرید، شانس چاپ و پذیرش اثرتان بیهوده از دست برود.

در نگارش نامه به ژورنال‌های خارجی باید زبان انگلیسی‌تان خوب باشد یا دست‌کم از نمونه‌های آماده استفاده کنید و با الگوبرداری از آنها اقدام به نگارش نامه‌ای استاندارد و اثرگذار کنید.

نمونه فایل پاسخ به داوران

در ادامه تعدادی از الگوها و نمونه‌های جواب داوری مقاله را برای شما قرارداده‌ایم که می‌توانید آن را دانلود کنید.

این فایل‌ها شامل تعدادی نمونه پاسخ به داوران مقاله انگلیسی و نامه انگلیسی به سردبیر ژورنال می‌باشد.

دانلود نمونه فایل پاسخ به داوری مقالات – شماره یک

دانلود نمونه فایل پاسخ به داوری مقالات – شماره دو

دانلود نمونه فایل پاسخ به داوری مقالات – شماره سه

در آخر

فرایند مقاله‌نویسی به خصوص برای کسانی که در آغاز راه خود هستند، کمی پیچیده به نظر می‌رسد. اما اگر روند و قلق‌های کار را یاد بگیرید، دیگر مشکلی وجود نخواهد داشت.

در مسیر آماده‌سازی مقالات خود می‌توانید از کمک موسسات فعالی استفاده کنید که در حوزه ویرایش و ترجمه مشغول به کارند و تجربه خوبی درباره آماده‌سازی مقالات برای ارسال و پذیرش در ژورنال‌های مختلف دارند. رایت می از آن موسساتی است که به شما کمک می‌کند تا روند کار ترجمه، ویرایش و موضوعاتی از این دست در حین آماده‌سازی مقاله‌تان به سادگی و سرعت پیش برود.

تجربه آماده‌سازی تعداد بی‌شماری مقاله در رشته‌های مختلف است که از رایت می، مجموعه‌ای با تجربه در این حیطه ساخته است. اصول و قوانین مقاله‌نویسی را بشناسید و خود را برای رساندن نتایج دستاوردهای علمی‌تان به گوش دیگران آماده کنید.